“Sự sáng tạo không là gì ngoài một tinh thần dám bứt phá.”
– TORRIE t.ASAI
“Thay vì phải suy nghĩ bên ngoài cái hộp, hãy vứt luôn cái hộp.”
– Deepak Chopra
Lập luận có thể dẫn bạn từ A đến B. Trí tưởng tượng sẽ
dẫn bạn đi khắp mọi nơi
– J. Lynn
“ Sự sáng tạo không phải là một cuộc thi”
Autumn Sky Hall-
“Một cách nhanh nhất chắc chắn giúp duy trì tính sáng tạo: Buộc bản thân phải học điều mới”
-Khuyết danh
"Sáng tạo không phải là sự sao chép, mà là khả năng tạo ra những điều độc nhất vô nhị."
- Scott Belsky (Nhà sáng lập Behance)
Bên trên là những góc nhìn của các nhà khoa học bác sĩ những bộ não thiên tài trong đa lĩnh vực nói về sáng tạo. Nhưng trong quá trình quan sát tôi cứ thấy nó chỉ là những mảnh ghép, không phải là bức tranh toàn cảnh.
Nhà khoa học nói về sáng tạo theo kiểu khoa học, nhà văn nói sáng tạo theo kiểu trừu tượng bay bổng. Họa sĩ lại nói sáng tạo như bức tranh đầy màu sắc.
Tôi không nói họ nói sai nhưng đâu đó cũng chỉ là góc nhìn cá nhân với sáng tạo.
Những góc nhìn trên có giúp bạn sáng tỏ về sáng tạo? Hay càng làm bạn rối rắm. Nếu bạn rơi vào cảm giác rối rắm thì đó là cảm giác của tôi khi mới bắt đầu tìm hiểu cội nguồn của sự sáng tạo.
“Thật ra chúng ta không thể thấy được sự sáng tạo, mà chúng ta chỉ thấy được kết quả của sự sáng tạo.”
-Trọng Nguyễn-
Những bức tranh vẽ đầy màu sắc và trừu tượng. Những thánh đường cổ kính trang hoành đầy màu sắc. Những phát minh vĩ đại giúp con người nâng tầm cuộc sống như bóng đèn, Iphone, kính VR và vô vàng những sản phẩm sáng tạo khác trong đa lĩnh vực.
Tất cả chỉ là bề nổi!
Thường ta sẽ nhìn thấy những cái “What” hơn mà ít quan tâm tới những cái “How’’. Vậy sáng tạo là gì? Có phải chỉ đơn giản tạo ra sản phẩm khác biệt, chưa từng có hay dưới tảng băng nổi ấy là tảng băng chìm của những góc nhìn khác. Một góc nhìn dễ hiểu hơn và đầy tính nhân văn. Nào hãy cùng Trọng đi xuyên qua những câu chuyện từ cứu hộ, phát minh, âm nhạc hay ẩm thực… để có cái nhìn bao quát hơn cũng như lý do vì sao ta phải sáng tạo.
Câu chuyện:
18 ngày đêm cứu hộ 13 đứa trẻ trong đội bóng “Heo Rừng” trong hang Tham-Luang, Thái-Lan
Vào ngày 26 tháng 6 năm 2018 là ngày sinh nhật của một câu bạn trong đội bóng, đáng lẽ ra tối ấy chúng sẽ được quay quần bên chiếc bánh kem sinh nhật cùng những ngọn nến lung linh cùng những điều ước tốt đẹp cho tương lai.
Thì kế hoạch đột nhiên thay đổi, chúng muốn khám phá hang Tham- Luang sau buổi tập. Đội bóng 12 người và 1 huấn luyện viên đã cùng nhau đạp xe đến hang Tham- Luang - nơi đây là một trong những hệ thống hang khó đi lại nhất do đường hẹp và những đường hầm quanh co kéo dài hàng chục km, đầy nước bùn và nơi thờ phụng tâm linh đầy huyền bí trong vùng. Sau khi vào bên trong hang động, bên ngoài trời bắt đầu chuyển biến, mây đen kịt kéo tới, vào vài phút sau mưa như trút nước. Mùa mưa đầu mùa năm nay đến sớm.
19h giờ tối phụ huynh ở nhà chuẩn bị tiệc sinh nhật chưa thấy cậu về, họ bắt đầu lo lắng, gọi điện thoại hỏi thăm tình hình khắp nơi. Kết quả họ biết được bọn trẻ đã chui vào hang Tham-Luang thám hiểm nhưng phụ huynh lập tức có mặt ở hang động. Những chiếc xe đạp của 13 đứa trẻ nằm thẳng hàng ngoài cửa hàng nhưng không thấy bóng dáng của chúng. Nước mưa bắt đầu dâng cao và dần lấp kín cửa hang. Kèm theo đó là những tiếng la hét, và tiếng kêu tên con của phụ huynh 13 đứa trẻ. Họ cầu cứu chính quyền.
Sáng hôm sau lực lượng hải quân của Thái Lan có mặt cùng các thiết bị ứng cứu. Vấn đề bắt đầu xảy ra,
Không thể định vị vị trí của 13 đứa trẻ vì hang Tham-Luang là 1 địa hình vô cùng nguy hiểm với lối đi đã ngập nước, kèm theo là những dòng lũ quét và có những nơi hẹp chỉ cho phép 1 người chui qua mà không thể đeo thiết bị thờ trên lưng như thông thường.
Nước mưa sẽ nhanh chóng lấp kín hang động và các đứa trẻ chết vì thiếu oxy
Hoạt động càng kéo dài thì những đứa trẻ sẽ thiếu thức ăn, nước uống đến tử vong
Gia đình của 13 đứa trẻ chỉ biết ôm nhau khóc.
Nhanh chóng chiến dịch giải cứu thu hút nhiều sự quan tâm của phương tiện báo đài và dần trở thành 1 sự kiện giải cứu mang tính quốc tế với sự tham gia của hàng trăm nhân viên cứu hộ và tình nguyện viên của các nước Mỹ, Úc, Phần Lan. Nhật bản…
Vào lúc đó 1 kỹ sư thủy lợi đã cảm thấy bất an về vấn đề nước từ núi sẽ tràn vào hang nhanh nên đã huy động lực lượng người dân ở gần ngọn núi đào những hố sụt làm chậm lượng nước từ núi xuống vào hang. Tuy nhiên sự cố gắng của anh chỉ như hạt núi bỏ biển.
Ngày thứ 5. Mưa vẫn như trút nước. Thông tin những đứa gặp nạn nhanh chóng truyền đến tai của đội cứu hộ quốc tế. Gồm John Volanthen, Richard Stanton và chuyên gia Robert Harper Và họ tham gia vào công tác cứu hộ dưới sự cho phép của chính quyền địa phương. Công tác cứu hộ diễn ra ngày đêm.
Thợ lặn men theo vách đá vào trong hang, bơi qua những khe hẹp có khi chỉ với 38 cm bề rộng. Và lũ quét kèm áp lực nước trong hang cứ tăng cao. Nỗ lực của họ được đền đáp 1 phần khi tìm ra 1 nhân viên sửa máy bơm trong hang. Họ mang mặt nạ dưỡng khí cho anh và đưa anh ta ra ngoài.
Nhưng vì chưa từng được đào tạo lặn hay sử dụng thiết bị thở nên rất vụng về. Anh làm rơi ống thở và theo quán tính anh ngoi lên nước để thở nhưng đây là trong hang đầy nước nên làm gì có oxy, anh hoảng hốt và chới với nhưng nhanh chóng được đội cứu hộ gắn lại ống thở và đưa ra ngoài bình an.
Vào ngày thứ 9: Họ tìm thấy 13 đứa trẻ, chúng vẫn còn sống không thiếu 1 ai. Trừ việc chúng đã nhịn đói nhiều ngày. Tính đến thời gian ấy cũng đã 10 ngày. Sở dĩ chúng có thể chịu được lâu vậy nhờ vào việc ngồi thiền để duy trì hơi thở và trao đổi chất. Hình của những đứa trẻ được ghi lại và mang ra ngoài ai cũng xúc động khóc cười lẫn lộn.
Vấn đề chồng chất vấn đề:
Làm sao đưa bọn trẻ ra ngoài hang với đoạn đường 10km ngập nước với tình hình sức khỏe kém
Nước mưa vẫn tràn vào hang do trời mưa
Thức ăn thức uống và oxy trong động ngày càng giảm
Có 1 ý tưởng được nảy sinh ra là khoan 1 đường từ đỉnh xuống vị trí những đứa trẻ và mang chúng ra nhưng có vẻ không khả thi vì nước cứ trút và thời gian khoan có thể kéo dài thêm hằng nhiều ngày và sức khỏe của những đứa trẻ không thể chịu đựng được
Ngày 11 vẫn chưa có gì biến động. Thức ăn, nước uống kèm nhu yếu phẩm được mang vào trong nhiều ngày liên tục để duy trình sức khỏe của 13 đứa trẻ trong khi tìm kiếm phương án giải cứu khả thi.
Trong lúc đó, 1 lính Cựu đặc nhiệm SEAL đã tử vong trên đường về vì bình dưỡng khí của anh đã cạn cách của hang 1600m. Cái chết của cụ lính đặc nhiệm như hồi chuông cảnh báo về độ nguy hiểm của hang Tham-Luang.
Những cuộc họp liên tục diễn ra để thống nhất tình hình và tìm giải pháp giữ chính quyền, các đội cứu hộ, thợ lặn trong và ngoài nước. Và rồi ý tưởng được nêu lên từ người thợ lặn chuyên nghiệp quốc tế mang tên Robert Harper, quá khứ anh là bác sĩ gây mê ( Hãy chú ý chi tiết này)
Anh nảy ra 1 ý kiến gây mê các đứa trẻ và trói tay chúng lại phòng khi chúng tỉnh dậy và lần lượt đưa chúng ra khỏi hang như những kiện hàng. Vấn đề lại phát sinh phải gây mê đủ lâu các đứa trẻ, lượng gây mê cũng phải phù hợp dưới tình trạng sức khỏe. Kế hoạch quá rủi ro và bất khi thi cho khi vụ việc kết thúc 3 năm sau chính quyền mới công bố với đất nước về phương án giải cứu
Vậy là họ cứu được 4 đứa trẻ trong ngày đầu tiên. Và rồi đứa thứ năm sáu bảy tám cho đến khi tất cả được giải cứu thành công. Khoảng 5 giờ 1 đứa trẻ với sự luân phiên cứu hộ và các chuyên gia.
Sáng tạo trong cách cứu hộ và chiến lược đã giúp giải thoát 13 đứa trẻ 1 cách thành công. Việc cứu hộ bằng cách gây mê được làm tiền đề trong những chiến dịch tương tư trong tương lai, được dựng thành phim với cái tên “Thirteen Lives”.
Sáng tạo giúp ta hoàn thành những việc tưởng chừng như bất khả thi.
Câu chuyện:
“Menu trù phú” của Samuelsson
Tháng 1/1995. Jan Sandel - bếp trưởng của nhà hàng Thụy Điển Aquavit tại New York bất ngờ qua đời vì chứng nhồi máu cơ tim. Chủ nhà hàng, Hakan Swahn, ngay lập tức phải kiếm người thay thế để đảm bảo hoạt động của khách sạn lẫn giữ chân những khách hàng thân thiết mà nhà hàng gây dựng bao nhiêu năm bị cuốn hút bởi menu của bếp trưởng đương thời. Quả là khó khăn!.
Ông quyết định cho nhân viên mới Marcus Samuelsson đảm nhận vị trí này tạm thời trong khi tìm người mới thay thế vì Sam lúc ấy còn khá trẻ chỉ mới 24 tuổi so với tổ chức lớn và phức tạp kèm danh tiếng 1 sao của tờ New York Times của Aquavit. Nhưng bây giờ nhìn lại đó có thể là quyết định sáng suốt nhất của ông.
Và rồi điều kỳ diệu đã xảy ra. Những món ăn mới độc đáo dựa trên sự phối pha trộn thực phẩm từ khắp nơi trên thế giới xuất hiện trên thực đơn sau vài tuần Sam đứng bếp. Những món mới này là sự kết hợp của hàu với Sorbet cà ri và xoài… không phải lúc nào cũng hợp lý, nhưng điều kích thích trí tưởng tượng cũng như vị giác. Những món ăn ấy không giống như bất cứ thứ gì các thực khách từ nếm qua.
Sau 3 tháng, Nhà hàng Aquavit được nâng tầm 3 sao nhờ vào đánh giá của Ruth Reichl từ tờ báo New York Times. Nhờ vào sự sáng tạo và hấp dẫn của các món ăn mới. Sam là đầu bếp trẻ nhất nhận được mức đáng giá xuất sắc này. “ Món ăn của anh Samuelsson rất tinh tế và thẩm mỹ,” Reich viết.
Kể từ đó danh tiếng của anh nổi như cồn được những đầu biết hàng đầu trên nước Mỹ biết đến. Các tạp chí như Gourmet, Food & Wine, Forbes và Gear viết về anh. Và các kênh truyền hình như Discovery Channel hay CNN đều phỏng vấn anh. Sách nấu ăn anh viết bán chạy hàng đầu Bắc Mỹ, James Beard Foundation vinh danh anh là đầu bếp xuất sắc nhất New York. Và vô vàng những thành công khác từ “Menu trù phú” chứa đựng của sự sáng tạo bên trong.
Vậy điều gì đứng đằng sau sự thành công của Sam. Và cách thức sáng tạo của anh. Tiếp xúc với Sam ta sẽ có cảm giác năng lượng của tuổi trẻ, đầy sức sống, quyết tâm đam mê là bí mật đứng sau. Kèm theo đó là khả năng nhớ mặt đặt tên của anh dường như vô hạn.
Rõ ràng bấy nhiêu ấy không phải là hoàn toàn về khả năng sáng tạo và thăng chức của Sam. Thực đơn viết rằng món này là món Thụy Điển, và bạn có thể dễ dàng thấy điều đó hoàn toàn đúng. Các nguyên liệu như cá trích, quả lingonberry, và cá hồi là những thứ góp phần định nghĩa ẩm thực Thụy Điển. Tuy vậy ở Aquavit chúng ta thấy sự phối hợp vẫn mang hơi hướng của Thụy Điển, nhưng dường như lại không.
Câu chuyện: Tiếng reo "Eureka” của nhà khoa học vật lý Archimedes
Câu chuyện "Eureka" của nhà khoa học vật lý Archimedes (Acsimet) diễn ra vào thế kỷ thứ ba trước Công nguyên. Vào một ngày, vua Hiero II của Syracuse yêu cầu Archimedes tìm cách kiểm tra xem một chiếc vương miện được làm từ vàng thuộc thuần hay không (100% vàng) hay người thợ thủ công đã pha trộn những hợp kim khác nhằm ăn chặn số vàng vua cho. Nếu Archimedes không tìm ra giải pháp có thể ông sẽ bị phán tội chết.
Archimedes suy nghĩ và nghiên cứu vấn đề này trong thời gian dài mà không tìm ra phương pháp nào. Ông rất buồn và đau khổ. Môt nhiệm vụ bất khả thi, cầm chắc cái chết trong tay. Ông muốn tắm rửa lần cuối trước khi chết. Trong khi đang tắm trong bồn tắm, ông nhận ra một cách để giải quyết vấn đề. Ông nhận ra rằng khi ông nhảy lên và xuống trong bồn tắm, nước bắn tung tóe và ông cảm thấy một lực đẩy ngược lên cơ thể mình. Giữa cánh tay, bàn tay, và các ngón tay.
Từ hiểu biết về lực đẩy này, Archimedes đã thấy ra rằng ông có thể sử dụng nó để xác định khối lượng riêng của vật liệu, và từ đó xác định được xem vương miện có chứa vàng hay không và bao nhiêu phần trăm. Archimedes đã hứng thú với phát hiện của mình và hào hứng chạy khỏi bồn tắm, chạy khắp thành phố và hét lớn "Eureka!" (nghĩa là "Tôi đã tìm ra!") để báo cho mọi người biết về khám phá của ông.
Câu chuyện "Eureka" của Archimedes là một ví dụ điển hình về việc sáng tạo và khám phá trong khoa học. Nó cũng thể hiện tinh thần quan sát, tư duy sáng tạo và khả năng tưởng tượng của các nhà khoa học.
Câu chuyện: Shakira cô ca sĩ gốc phi
Khi nghệ sĩ người Mỹ Latin Shakira ra mắt ở Mỹ với Album Laundry Service, cô thẳng tiến lên đầu bảng xếp hạng. Nhạc của cô ngay cả quê nhà cũng đã rất lạ thường. Cha cô là người Labanon và các bài hát của cô kết hợp những âm thanh và giai điệu của Arab hòa lẫn latin, tạo thành 1 cốc sinh tố pha trộn giữa Pop Rock không giống bất kỳ những sản phẩm của các nghệ sĩ Colombia vào thời điểm đó, Tờ Newsweek viết:
Những ngôi sao trẻ như ca sĩ nhạc rock colombia Shakira đã phá vỡ các thể loại bằng cách pha trộn hàng loạt các phong cách nhạc Pop, Latin và anglo. “Chúng tôi là sản phẩm của sự hòa trộn,” Shakira, 22 tuổi, nói” Đó là thứ xác định nhân dạng của chúng tôi: như cách chúng tôi ăn kết hợp cả cơm, plátanos, và thịt vậy. “Âm nhạc của cô kết hợp Alanis Morissette, reggae, và nhạc mariachi Mexico.
_ _ _
Một lời nói ra đã xa với đạo.
Huống chi tính sáng tạo chỉ thể hiện ở thành quả. Có người cho rằng sáng tạo đúng nghĩ là tính từ dành riêng cho Chúa - bậc sáng tạo toàn năng nhưng nói đi cũng phải nói lại chúng ta là con của Chúa tức cũng thừa hưởng cái gen, cái phép màu kì diệu ấy. Đồng nghĩa ai trong chúng ta cũng có thể sáng tạo.
Sáng tạo không có gì xa vời hay chỉ có những bộ não thiên tài mới có thể nghĩ ra và làm được.
“Sáng tạo” - trước khi tạo thì phải “Sáng” hiểu thấu vấn đề bằng góc nhìn đa chiều và mãn cảm.
Khi có “Sáng” thì mới có “tạo”. Nếu không sáng mà tạo là liều lĩnh, là rủi ro, là ngu ngốc.
Cũng giống như có hiểu mới có thương, nếu không hiểu mà thương thì càng thương càng khổ, càng làm càng sai.
Khi đã “Sáng” thì mới có “tạo” cho mình những giải pháp mới mẻ ít ai làm hoặc chưa từng làm.
Sáng tạo cũng cần hướng mục tiêu, dù mục tiêu của bạn không tạo ra 1 sản phẩm mới lạ mà chỉ để vui vẻ, gây cười hay tò mò
Chung quy sáng tạo là quá trình hiểu sâu sắc vấn đề. Chỉ cần bắt đầu bằng sự thấu cảm, cùng với sự tư duy sâu sắc giải quyết vấn đề một cách toàn vẹn nhất từ đó những ý tưởng khác biệt được sinh ra, và thứ phép màu đó gọi tên là sáng tạo.
Sâu hơn sẽ là những kĩ thuật giúp bạn dần dần thay đổi cốt cách để bắt đầu học thứ phép màu này.
Sáng tạo là cái chi chi
Thị phi dẫn lối khiến ta kiếm tìm
Sáng tạo là cái mây mây
Khi hay mới biết đã sâu trong người
THAI NGHÉN Ý TƯỞNG
Nếu ví sáng tạo là các nhiễm sắc thể XY của bố mẹ. Thì ý tưởng chính là đứa con được thai nghén trong bụng. Và tất nhiên chúng ta không thể thấy điều đó trực tiếp bằng mắt mà chỉ qua sách vở và các phim tài liệu khoa học.
Sáng tạo đi trước ý tưởng sẽ theo sau.
Để có một ý tưởng tốt nó phụ thuộc nhiều vào nguồn cung nhiễm sắc thể từ ba mẹ. Nếu đầu vào tốt thì khả năng cao kết quả cuối cũng sẽ tốt và ngược lại.
Nếu sự sáng tạo của 2 cá thể có những mầm bệnh tiềm ẩn bên trong thì khả năng cao đứa con sẽ bị bệnh hay nói cách khác ý tưởng của bạn sẽ chết non.
Cũng có những trường hợp ngoại lên như ba mẹ ưu tú những con lại bình thường hay tệ hơn thì đó là 1 trong những rủi ro của sáng tạo mà ta sẽ được tìm hiểu trong chương cuối ^^
Nếu bạn hỏi “Làm sao để có thể sáng tạo?” thì bạn đang thắc mắc về cách trau dồi bản thân học rộng, hiểu sâu
Còn nếu bạn hỏi “ Làm sao để tạo ra những ý tưởng” thì bạn đang có mối quan tâm về việc thể hiện những kiến thức từ bên trong ra bên ngoài và biến chúng thành hiện thực. Giống như quá trình thai nghén và sinh con vậy!
Mời bạn đọc đón xem những phần kế tiếp nhé!
Nội dung: Trọng Tinh Tấn - Học viên Content 3 Gốc K3
Biên tập: Khánh Vi
Hình ảnh: Công Huân - Học viên Content 3 gốc K7
Commentaires